Çocuğunuza sosyal becerileri öğretmede kullanacağınız uygun ve uygun olmayan davranış örnekleriyle öğretimin uygulama basamakları içerisinde yer alan geri bildirim sunma iki şekilde gerçekleşmektedir. Birinci durumda çocuğunuz doğru tepki verebilir. Bu durumda çocuğunuzun sevdiği, hoşuna giden aferin, harika ve süpersin gibi övgü sözcüklerini söyleyebilir, çikolata gibi yiyecekler ya da oyuncak vererek pekiştirebilirsiniz. İkinci durumda ise çocuğunuz yanlış tepki verebilir veya tepkisiz kalabilir. Bu durumda yanlış tepki verilen/tepkisiz kalınan basamağı ya da bir önceki basamağı tekrar ederek hata düzeltmesi yoluna gidebilirsiniz veya denemeyi baştan başlatabilirsiniz ancak hata düzeltmesi yolunu tercih etmek öğrenme açısından daha yararlı olacaktır.
Pekiştirme gerçekleştirilirken bazı ilkelere dikkat etmek gerekmektedir. Bu ilkelerden en önemlileri etkili pekiştirecin belirlenmesi, pekiştirmenin doğru davranışın hemen ardından sunulması ve pekiştireçlerin zamanla silikleştirilmesidir. Bu bölümde bu ilkeler hakkında bilgiler yer almaktadır.
Pekiştirme aslında bildiğiniz bir kavram ve uyguladığınız bir tekniktir. Burada bir daha tekrar etmiş olacak ve pekiştirme sürecini çocuklarınızın eğitiminde sistematik bir şekilde nasıl kullanacağınızı öğreneceksiniz.
Pekiştirme sürecine yer vermeden önce bazı temel kavramların tanıtılması yararlı olacaktır.
Pekiştirme söz konusu olduğunda ortama eklenen ve çocuğunuzun davranışını arttıran uyaranlar diğer bir deyişle pekiştireçler çikolata verme, aferin, harikasın, süpersin deme, çocuğunuzun başını okşama, sarılma, top oynamasına veya resim yapmasına izin vermeniz olabilir.
Günlük yaşamda çocuğunuzun tüm olumlu ve doğru davranışlarını bu şekilde pekiştirdiğinizi hatırlayınız. Sizler de deneyimlerinizden, pekiştirdiğiniz davranışların daha fazla sergilendiğini, pekiştirmediğiniz davranışların ise sergilenmediğini ve zamanla ortadan kalktığını görmüşsünüzdür. Şunu unutmamak gerekir ki pekiştirmede kullandığınız uyaranların (çikolata verme, aferin deme, top oynama veya resim yapma gibi nesne ve etkinlikler) çocuğunuzun en çok tercih ettiği şeyler olmalıdır.
Pekiştirme konusunda önemle üzerinde durulması gereken başka bir konuda pekiştirmenin doğru davranışların hemen ardından gerçekleştirilmesidir.
Çocuğunuz sergilediği davranışın doğru olup olmadığını pekiştirme yoluyla anlamakta ve daha fazla pekiştireç elde etmek amacıyla doğru davranışları sergileme çabası göstermektedir. Ancak doğru davranışların ardından gelen pekiştirme gecikirse ya da doğru davranışlar ile pekiştirme arasına başka davranışlar girerse çocuğunuz davranışının doğru olup olmadığı hakkında fikir edinemeyecek veya sergilemesini istediğiniz davranış yerine pekiştirdiğiniz herhangi bir davranışı (Bu davranış uygun olmayan bir davranış da olabilir.) sergilemeye başlayacaktır. Bu nedenle çocuğunuzun sergilemesini istediğiniz davranış sergilenir sergilenmez hangi davranışı pekiştirdiğinizi ifade ederek örneğin “Başkasını dinlerken onun yüzüne bakmamız gerekir, çok güzel söyledin.” diyerek pekiştirmeyi gerçekleştirebilirsiniz.
Çocuğunuzun en çok tercih ettiği pekiştireçleri nasıl belirleyeceğinize geçmeden önce pekiştireç kavramının ve pekiştireç türlerinin ne olduğundan bahsetmek gerekir. Pekiştireç; pekiştirmenin tanımında yer alan, davranışın ilerde gerçekleşme olasılığını arttıran uyaranların tümüdür. Yine verilen örnekler üzerinden devam etmek gerekirse çikolata verme, aferin deme, top oynama veya resim yapma pekiştirici uyaranlardır ve pekiştireç olarak isimlendirilirler.
Aferin, çok güzel, harikasın deme, gülümseme ve alkışlama gibi pekiştireçlerin sosyal pekiştireç, şarkı söyleme, top oynama, bisiklete binme ve resim yapma gibi aktivitelerin etkinlik pekiştireci, oyuncak araba, oyun hamuru, lego gibi objeler vermenin nesnel pekiştireçler olduğunu unutmayalım.
Etkili olmayan pekiştireç kullandığımızda ne olur gibi bir soru aklınıza gelebilir. Bu sorunun yanıtı oldukça basittir. Çocuğunuz için etkili olmayan bir pekiştireç kullandığınızda çocuğunuz çalışmaya istekli katılmayacak ve öğretmek istediğiniz şeyleri öğrenmek için çaba göstermeyecektir. Bu nedenle çalışmaya başlamadan önce çocuğunuz için mutlaka etkili pekiştireçler belirlemelisiniz. Bir sonraki kısımda çocuğunuz için hangi pekiştireçlerin etkili olduğunu nasıl belirleyeceğiniz anlatılmaktadır.
